Zabezpieczenie roszczeń pieniężnych

Podstawy postępowania zabezpieczającego

Zabezpieczenie może być udzielone w każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd państwowy lub polubowny. Dotyczy to procesu jak i postępowania nieprocesowego. Zabezpieczenie jest dopuszczalne również w sytuacji, gdy orzeczenie wydane w postępowaniu rozpoznawczym nie nadaje się do wykonania w drodze egzekucji. Możliwe jest zatem uzyskanie zabezpieczenia nie tylko w sprawie o zasądzenie świadczenia, lecz także w sprawie o ustalenie istnienia bądź nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, a także w sprawie o ukształtowanie stosunku prawnego.

Wyjątek! Zabezpieczenie roszczeń pieniężnych przeciwko Skarbowi Państwa jest niedopuszczalne

Udzielenia zabezpieczenia pieniężnego może żądać każda strona lub uczestnik postępowania (nawet pozwany), jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. W tym celu należy złożyć stosowny wniosek (inaczej jest w postępowaniach, które mogą być wszczęte z urzędu) oraz uiścić opłatę w wysokości 100 zł, chyba że wniosek został zgłoszony w piśmie rozpoczynającym postępowanie. Nie podlega opłacie sądowej wniosek o udzielenie zabezpieczenia zawarty w pozwie albo we wniosku wszczynającym postępowanie nieprocesowe. Przykładem uprawdopodobnienia roszczenia może być np. faktura, umowa, ugoda bądź inny dokument.

Granice zabezpieczenia roszczeń pieniężnych

Główną zasadą zabezpieczenia jest to, że nie może zmierzać do zaspokojenia roszczenia. Wyjątkami od tej zasady są w szczególności regulacje zawarte w art.:
– 753 kpc , sprawy o alimenty
– 753¹ kpc , zabezpieczenie rent, wynagrodzeń
– 754 kpc, zabezpieczenie przy ustaleniu ojcostwa

Doręczenie postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia

Postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia, wydane na posiedzeniu niejawnym i wykonane z odpowiednim zastosowaniem przepisów o postępowaniu egzekucyjnym jest doręczane obowiązanemu przez organ egzekucyjny. W sprawach, w których wydanie postanowienia następuje z urzędu, odpis postanowienia z uzasadnieniem przeznaczonym dla obowiązanego, o ile zostało sporządzone, sąd przesyła bezpośrednio organowi egzekucyjnemu. Zgodnie z art. 805 § 1 w zw. z art. 743 § 1 organ egzekucyjny powinien doręczyć obowiązanemu postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia przy pierwszej czynności egzekucyjnej. Wcześniejsze bowiem doręczenie może doprowadzić chociażby do ukrycia majątku.

Ważne! Postanowienie jest doręczane obowiązanemu wraz z uzasadnieniem, chyba że zostało ono wydane przez Sąd II instancji w wyniku skierowania do tego sądu wniosku o udzielenie zabezpieczenia.

Ustanie zabezpieczenia

Istnieją trzy sposoby ustania zabezpieczenia:
– zabezpieczenie osiągnęło zamierzony cel;
– nastąpił upadek zabezpieczenia, czyli jego ustanie z mocy prawa;
– uchylenie zabezpieczenia przez Sąd (uwzględnienie zażalenia przez obowiązanego bądź uwzględnienie jego wniosku o uchylenie prawomocnego postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia).

Egzekucja

Przepis artykułu 743 § 1 k.p.c. wskazuje, że jeżeli postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia podlega wykonaniu w drodze egzekucji, do wykonania tego postanowienia stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu egzekucyjnym.

Ważne! Klauzule wykonalności nadaje Sąd z urzędu z chwilą wydania postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia

Z takim tytułem uprawniony może złożyć wniosek o wszczęcie postępowania zabezpieczającego u Komornika. Opłata stosunkowa od wniosku o wykonanie zabezpieczenia pieniężnego wynosi 5% wartości świadczenia, które ma podlegać zabezpieczeniu. Przedmiotową opłatę zobowiązany jest uiścić uprawniony chyba , że jest zwolniony z jej uiszczenia z mocy ustawy bądź orzeczenia sądu. Komornik nie pobiera w/w opłaty w sprawach, w których zabezpieczone środki przekazywane są do uprawnionego (np. alimenty)
Tytułami zabezpieczenia mogą być m.in.:
– postanowienia sądu (prokuratora) zaopatrzone w klauzulę wykonalności;
– nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym;
– Od 7 listopada 2019 roku wyrok pierwszej instancji sądu gospodarczego zasądzającego świadczenie w pieniądzu lub rzeczach zamiennych
Zabezpieczenie roszczeń pieniężnych dokonywane jest przez Komornika przez zajęcie ruchomości, wynagrodzenia za pracę, wierzytelności z rachunku bankowego albo innej wierzytelności lub innego prawa majątkowego. Zabezpieczenie nie może obejmować rzeczy, wierzytelności i praw, z których egzekucja jest wyłączona.
Z racji tego, że postępowanie zabezpieczające nie ma samoistnego charakteru, lecz pozostaje w związku z postępowaniem w sprawie organ egzekucyjny po zabezpieczeniu roszczenia ustala tylko koszty wykonania zabezpieczenia, wydając stosowne postanowienie. Natomiast o ich rozstrzygnięciu decyduje Sąd na wniosek strony, której udzielił zabezpieczenia (dotyczy to również kosztów zastępowa w postępowaniu zabezpieczającym).

Upadek zabezpieczenia

Upadek oznacza ustanie zabezpieczenia z mocy prawa w wypadkach wskazanych w ustawie. Ma ono miejsce w następujących sytuacjach:
Jeżeli:
1. nie nastąpi w terminie wszczęcie przez uprawnionego postępowania rozpoznawczego;
2. obowiązany złoży na rachunek depozytowy Ministra Finansów sumę zabezpieczenia żądaną przez uprawnionego we wniosku o udzielenie zabezpieczenia;
3. uprawniony nie uzyska w terminie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi obowiązanego;
4. w razie prawomocnego zwrotu albo odrzucenia pozwu lub wniosku, oddalenia powództwa lub wniosku albo umorzenia postępowania rozpoznawczego;
5. gdy zabezpieczenie zostało udzielone przed wszczęciem postępowania, jeżeli uprawniony nie wystąpił we wszczętym postępowaniu w sprawie o całość roszczenia lub też wystąpił o roszczenie inne niż te, które zostało zabezpieczone;
6. po upływie 2 miesięcy liczonych od uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego roszczenie, które podlegało zabezpieczeniu albo od uprawomocnienia się postanowienia o odrzuceniu środka zaskarżenia wniesionego od tego orzeczenia przez obowiązanego;
7. jeżeli uprawniony w terminie miesiąca liczonego od uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego roszczenie albo od uprawomocnienia się postanowienia o odrzuceniu środka zaskarżenia wniesionego od tego orzeczenia przez obowiązanego nie wniósł o dokonanie dalszych czynności egzekucyjnych, gdy zabezpieczenie nastąpiło poprzez zajęcie ruchomości, wynagrodzenia za pracę, wierzytelności z rachunku bankowego albo innej wierzytelności lub innego prawa majątkowego albo poprzez ustanowienia zarządu przymusowego nad przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym obowiązanego.

Terminy wymienione w pkt 6 i 7 mają zapobiec sytuacji, w której uprawniony po wygraniu sprawy zwleka z wszczęciem postępowania egzekucyjnego i utrzymuje bez uzasadnienia stan zabezpieczenia roszczenia.